Bệnh Tụ huyết trùng trâu, bò và biện pháp phòng, chống dịch

Từ ngày 05/4/2024 đến nay, bệnh Tụ huyết trùng (THT) trâu, bò xảy ra tại xã Làng Giàng của huyện Văn Bàn làm 25 con trâu, bò mắc bệnh; trong đó đã chết phải tiêu hủy 06 con, với những nguy cơ bùng phát dịch tụ huyết trùng trâu, bò trên địa bàn các huyện có đàn trâu, bò thả rông, tỷ lệ tiêm phòng đạt thấp là rất cao, để phòng chống dịch bệnh bùng phát, Chi cục chăn nuôi và Thú y tỉnh Lào Cai hướng dẫn người chăn nuôi bệnh tụ huyết trùng trâu, bò và biện pháp phòng chống bệnh cụ thể như sau:

Đặc điểm bệnh: Bệnh tụ huyết trùng trâu, bò xảy ra rải rác quanh năm, thường xảy ra khi thời tiết nóng ẩm, mưa nắng thất thường, tập trung vào mùa mưa (từ tháng 6 -tháng 9) hoặc gia súc thay đổi điều kiện sống, điển hình ở trâu, bò chuyển vùng.

Trong tự nhiên, trâu bò dễ mắc bệnh nhất. Bệnh từ trâu, bò có thể lây sang ngựa, chó và lợn. Vì vậy, trong ổ dịch tụ huyết trùng trâu, bò cần chú ý phòng bệnh cho các loài động vật này. Bê, nghé đang bú mẹ ít mắc, trâu bò 2 – 3 tuổi mắc bệnh nhiều hơn trâu, bò già. Ở nước ta, trâu thường mắc bệnh nhiều và nặng hơn bò.

Bệnh tụ huyết trùng thường phát sinh ở các vùng nóng ẩm. Vào mùa mưa, vi khuẩn sẵn có trong đất được nước đưa lên mặt đất, dính vào rơm, cỏ và nước uống. Trâu bò ăn, uống phải vi khuẩn sẽ nhiễm bệnh.

Sau khi vào đường tiêu hoá, vi khuẩn qua niêm mạc bị tổn thương do ký sinh trùng, rơm, cỏ cứng và dị vật, chúng xâm nhập vào máu, đến hệ thống lympho ruột, hạch sau hầu làm hạch này sưng rất to. Từ đó, vi khuẩn xâm nhập vào các hạch lympho khác như hạch trước vai, hạch trước đùi làm cho các hạch này cũng sưng to và bị thuỷ thũng. Vì vậy trâu, bò bị bệnh tụ huyết trùng thường có biểu hiện đặc trưng là sưng hạch hầu.

Trong điều kiện bình thường, ở đa số trâu, bò khoẻ, vi khuẩn tụ huyết trùng thường sống trên niêm mạc đường hô hấp. Có tới 80% số trâu, bò khỏe mang vi khuẩn nhưng chúng không gây bệnh, giữa vi khuẩn và súc vật có sự cân bằng sinh học. Khi gặp các yếu tố ngoại cảnh bất lợi như: thời tiết thay đổi đột ngột, thiếu thức ăn, làm việc nặng nhọc, thay đổi điều kiện sống… làm sức đề kháng của con vật giảm sút, thế cân bằng sinh học bị phá vỡ, vi khuẩn tăng cường độc lực, tăng nhanh số lượng và xâm nhập vào máu để gây bệnh.

 Phương thức truyền lây: Bệnh lây lan trực tiếp từ con ốm sang con khỏe thông qua tiếp xúc, chung đụng nguồn thức ăn, nước uống, nhốt cùng chuồng, chăn cùng bãi chăn thả hoặc dùng chung các dụng cụ chăn nuôi. Bệnh có thể lan xa do việc mổ thịt súc vật ốm, phân tán thịt, da. Chó, mèo, chuột, côn trùng hút máu là các môi giới trung gian truyền bệnh đi xa.

Triệu chứng:

Thể quá cấp tính: con vật đột nhiên lên cơn sốt cao 41-42^oC và trở nên hung dữ điên loạn đập đầu vào tường, có thể chết trong 24 giờ. Một số gia súc non có triệu chứng thần kinh: giãy giụa rồi ngã xuống đất chết. Có khi con vật đang ăn cỏ bổng chạy lồng lên, run rẩy, ngã xuống và lịm đi.

Thể cấp tính: thời gian nung bệnh từ 1-3 ngày, con vật không nhai lại mệt lả bứt rứt, sốt cao 40-42^oC. Các niêm mạc mắt mũi đỏ sẫm rồi tái xám. Nước mũi chảy liên tục. Các hạch lâm ba đều sưng, đặc biệt hạch lâm ba dưới hầu sưng rất to, làm con vật lè lưỡi ra, thở khó. Hạch lâm ba trước vai, trước đùi sưng, thủy thủng làm con vật đi lại khó khăn.

Một số gia súc có triệu chứng ở đường ruột: lúc đầu phân táo bón, sau tiêu chảy dữ dội, phân có lẫn máu và niêm mạc ruột. Bụng chướng hơi do viêm phúc mạc và có tương dịch trong xoang bụng.

Giai đoạn cuối con vật nằm liệt, đái ra máu, thở rất khó khăn, có nhiều chấm xuất huyết đỏ sẫm ở các niêm mạc. Bệnh tiến triển 3-5 ngày, tỷ lệ chết từ 90-100%.

Thể mãn tính: con vật thể hiện viêm ruột mãn tính, lúc tiêu chảy, lúc táo bón, viêm khớp làm con vật đi lại khó khăn. Viêm phế quản và viêm phổi mãn tính. Bệnh tiến triển trong vài tuần, các triệu chứng nhẹ dần nhưng con vật thường gầy rạc và chết do kiệt sức.

Trâu, bò mắc bệnh Tụ huyết trùng

Bệnh tích:

Tụ huyết và xuất huyết ở niêm mạc mắt, mồm, mũi và tổ chức dưới da. Thịt màu tím hồng thấm nhiều nước.Hệ thống hạch lâm ba sưng to, thủy thủng và xuất huyết rõ nhất là hạch hầu, hạch vai và hạch trước đùi. Tim sưng to trong xoang bao tim, màng phổi, xoang ngực và xoang bụng tích nhiều nước vàng. Phổi viêm gan hóa từng đám. Nếu con vật bệnh thể đường ruột thì chùm hạch ruột sưng to, có xuất huyết, niêm mạc ruột tụ huyết, xuất huyết nặng và niêm mạc ruột bị tróc ra.

                                        Phổi viêm như đá hoa vân cương                                                                                     Phổi bò bị THT Màng phổi dày lên

Phòng bệnh

Thường xuyên vệ sinh chuồng trại, định kỳ tẩy uế, tiêu độc khủ trùng. Ở bãi chăn thả và quanh khu vực chuồng nuôi cần phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh, thoát nước ở chỗ có vũng nước tù để hạn chế sự tồn tại của mầm bệnh trong tự nhiên. Tăng cường sức đề kháng cho con vật bằng cách vệ sinh thức ăn, nước uống, ăn, uống đủ, chăm sóc sử dụng và khai thác hợp lý.

Khi có dịch xảy ra phải phát hiện kịp thời gia súc ốm để cách ly điều trị, tránh làm lây lan bệnh, công bố dịch, cấm không cho vận chuyển và mổ thịt trâu, bò. Trâu, bò chết phải chôn sâu, đổ vôi bột vào hố chôn. Toàn bộ chuồng trại, bãi chăn phải được vệ sinh, tẩy uế và trống chuồng, bãi chăn thả triệt để. Đốt rác thải và ủ phân có trộn vôi bột để tiêu diệt mầm bệnh.

Tiêm vắc xin tụ huyết trùng, liều lượng và cách dùng theo khuyến cáo của nhà sản xuất; Thông thường, 6 tháng tiêm nhắc lại 1 lần.

Chú ý, đối với trâu, bò chuẩn bị vận chuyển, thay đổi điều kiện sống cần tiêm vắc xin trước khi chuyển đàn 21 ngày.

Ảnh: Tiêm phòng vắc xin phòng bệnh cho đàn trâu, bò

Điều trị bệnh

Do bệnh thường xảy ra ở thể quá cấp và cấp tính nên cần phát hiện bệnh sớm, điều trị kịp thời mới có kết quả cao.

 Dùng kháng sinh để điều trị bệnh: Có thể dùng 1-2 loại kháng sinh sau đây: Streptomycin, Ampikana, Oxytetracylin, Gentamicin – Doxycyclin, Lincospecto. Liều lượng và cách dùng theo hướng dẫn của nhà sản xuất.

Trợ sức: Ngoài việc dùng kháng sinh cần tiêm cho con vật các thuốc trợ tim, trợ sức như: Long não, Cafein, Stricnin, Analgil và Vitamin B1, Vitamin C.

Trong những trường hợp cần thiết có thể truyền dịch. Tăng cường chăm sóc nuôi dưỡng để vật nuôi nhanh bình phục.

Phun thuốc sát trùng toàn bộ chuồng nuôi của trâu bò để tiêu diệt mầm bệnh ngoài môi trường.

Ảnh: Phun tiêu độc khử trùng cho chuồng trại chăn nuôi 

Một số biện pháp phòng chống dịch Tụ huyết trùng trâu bò, lợn hiệu quả:

Để hạn chế dịch bệnh Tụ huyết trùng xảy ra trên đàn trâu, bò, lợn…các cấp, các ngành và người chăn nuôi cần phối hợp thực hiện tốt một số biện pháp sau đây:

1. Tuyên truyền về tính chất nguy hiểm của bệnh Tụ huyết trùng ở gia súc để các cấp, các ngành, các địa phương và mọi người không lơ là, chủ quan. Vận động người chăn nuôi cải tiến tập quán chăn nuôi, chuyển từ chăn nuôi thả rông sang chăn nuôi chăn dắt, chăn nuôi trang trại và phối hợp chặt chẽ với cơ quan thú y trong thực hiện các biện pháp phòng chống dịch.

2. Chủ động giám sát, phát hiện bệnh sớm để cách ly và điều trị bệnh theo hướng dẫn của cơ quan thú y. Đồng thời áp dụng các biện pháp phòng chống dịch tổng hợp để khống chế, bao vây, dập tắt dịch bệnh trong diện hẹp.

3. Thực hiện tốt công tác tiêm phòng vaccine Tụ huyết trùng cho trâu bò và lợn bao gồm: Tiêm phòng bao vây các ổ dịch, tiêm phòng định kỳ năm 02 đợt đạt tỷ lệ cao (đạt tối thiểu 70% tổng đàn). Đặc biệt chú ý đàn trâu bò của đồng bào vùng sâu, vùng xa, nơi có ổ dịch cũ.

4. Toàn bộ trâu bò chết vì bệnh cần được tiêu huỷ triệt để bằng phương pháp đào hố, đốt rồi chôn kỹ. Không mổ thịt và tiêu thụ thịt, sản phẩm của trâu bò chết, mắc bệnh. Tăng cường công tác kiểm dịch động vật không bán chạy, để thương lái mua bán, vận chuyển gia súc trái phép khi có dịch xảy ra.

5. Thực hiện thường xuyên công tác khử trùng, tiêu độc, vệ sinh môi trường và an toàn sinh học trong chăn nuôi. Khuyến cáo người chăn nuôi thường xuyên quét dọn chuồng trại, thu gom phân rác, ủ phân nhiệt sinh học để tiêu giết mầm bệnh.

Phan Thị Hảo – Chi cục Chăn nuôi và Thú y Lào Cai