PHÒNG, CHỐNG DỊCH BỆNH NHIỆT THÁN
Theo số liệu tổng hợp của Cục Thú y từ đầu năm 2023 cho đến nay cả nước có 17 người mắc bệnh Nhiệt thán (còn gọi là bệnh Than) tại 03 tỉnh Hà Giang (01 ca), Điện Biên (13 ca) và Lai Châu (03 ca); trên gia súc đã phát hiện 05 ổ dịch Nhiệt thán tại 03 tỉnh Hà Giang (01 ổ dịch), Điện Biên (03 ổ dịch) và Lai Châu (01 ổ dịch). Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm, thuộc Danh mục bệnh phải công bố dịch, bệnh lây truyền giữa động vật và người, bênh động vật cấm giết mổ và chữa bệnh. Từ năm 2005 cho đến nay, trên địa bản tỉnh Lào Cai không xảy ra các ca bệnh Nhiệt thán trên động vật và người; tuy nhiên ở ngoài môi trường vi khuẩn Nhiệt thán sinh nha bào và có thể tồn tại nhiều năm ngoài môi trường tự nhiên (20 – 30 năm); do đó vẫn có nguy cơ dịch bệnh tái phát từ các ổ dịch cũ hoặc động vật, sản phẩm động vật mang mầm bệnh vận chuyển vào địa bàn tỉnh, làm phát sinh dịch bệnh.
Bệnh Nhiệt thán (Anthrax) là bệnh truyền nhiễm cấp tính nguy hiểm của các loài động vật máu nóng (gia súc, động vật hoang dã) và con người. Bệnh gây ra bởi vi khuẩn Bacillus anthracis thuộc giống Bacillus, họ Bacillaceae. Khi gặp điều kiện bất lợi ở ngoài môi trường, vi khuẩn Bacillus anthracis sẽ sinh nha bào; nha bào Nhiệt thán có thể tồn tại nhiều năm trong môi trường tự nhiên.
Sức đề kháng của vi khuẩn: Vi khuẩn Nhiệt thán bị tiêu diệt ở 50°C- 55°C trong 15-40 phút, 75°C trong 01-02 phút, trong phủ tạng động vật chết 1-2 tuần. Nha bào của vi khuẩn Nhiệt thán có sức đề kháng rất cao, đun sôi ở 100°C tồn tại trong 15 phút. Các chất sát trùng có thể tiêu diệt vi khuẩn như beta-propiolactone, ethylene oxide hoặc chất sát trùng pha đặc như phoóc-môn 1% trong 2 giờ, axit fenic 5% trong 24 giờ, nước vôi đặc trong 48 giờ,…
Thời gian ủ bệnh trung bình từ 3 đến 7 ngày, một số trường hợp có thời gian ủ bệnh ngắn từ vài giờ đến 2 ngày; lợn ủ bệnh từ 1 đến 2 tuần. Gia súc mắc bệnh Nhiệt thán thường có biểu hiện lưỡi lè ra ngoài, phần bụng chướng to, lòi dom, các lỗ tự nhiên như mồm, mũi, hậu môn, cơ quan sinh dục chảy dịch nhầy lẫn máu sẫm màu khó đông hoặc không đông.
Bệnh Nhiệt thán có thể lây sang người
Người tham gia mổ thịt gia súc ốm ăn thịt rất dễ bị lây bệnh. Phổ biến là thể lở loét ngoài da. Vết xây xát nhanh chóng sưng to có thuỷ thũng xung quanh rồi vỡ thành mụn loét, có bờ sâu, giữa mụn thối nát màu đen, kèm theo sốt. Nếu nhiễm vi khuẩn vào đường hô hấp thì thấy chóng mặt, đau ngực, khó thở, ho khan. Nếu ở thể ruột thì bị nôn mửa, đau bụng, tiêu chảy, chướng bụng, thở khó. Thể phổi và thể ruột rất nguy hiểm, có thể dẫn đến chết sau một, hai ngày. Vì vậy, khi phát hiện gia súc nghi mắc bệnh Nhiệt thán, gia súc chết bất thường phải khai báo cho chính quyền địa phương và cơ quan thú y nơi gần nhất để xử lý triệt để mầm bệnh; không tự ý giết mổ gia súc mắc bệnh, chết để ăn hoặc chia cho mọi người cùng ăn; chủ động thu gom chất độn chuồng, chất thải chăn nuôi để tiêu hủy.
Ảnh người bị mắc bệnh Nhiệt thán (bệnh Than)
Triệu chứng bệnh trên gia súc
Thời kỳ ủ bệnh vào khoảng 1-2 tuần. Bệnh bao gồm 4 thể:
– Thể quá cấp tính: gặp ở đầu ổ dịch hoặc những nơi lần đầu có dịch. Bệnh xảy ra nhanh, con vật đột ngột run rẩy, hai bên má hơi sưng, khó thở, bỏ ăn và đổ mồ hôi, gia súc sốt cao 40 – 42OC, nghiến răng lè lưỡi, mắt đỏ, co giật, mê man, quỵ xuống. Ở âm hộ hay hậu môn có thể chảy máu, chết nhanh.
– Thể cấp tính: diễn tiến bệnh khoảng 24 – 48 giờ với triệu chứng sốt cao 40OC – 42OC, mệt mỏi, thở khó và nhanh, niêm mạc đỏ thẩm, tiêu chảy hoặc kiết, phân đen có lẫn máu, nước tiểu có máu. Xung huyết và xuất huyết niêm mạc bên ngoài, mồm mũi có bọt hồng lẫn máu, hầu ngực bị sưng. Ở bò sữa có sự giảm sữa đột ngột. Động vật mang thai có thể bị sẩy, con vật chết và máu chảy ra từ các lỗ tự nhiên. Tỷ lệ chết khoảng 80%.
-Thể bán cấp tính: bệnh tiến triển chậm hơn, con vật bị sốt, ăn ít, những chỗ da mỏng sưng lên, niêm mạc, mắt, mũi, hậu môn đỏ, chảy máu mũi và mắt là triệu chứng duy nhất trước khi chết khoảng 2-3 ngày.
– Thể ngoài da: Xuất huyết ở cổ, ngực sưng và phù cục bộ, ban đầu đau, ung thối, sau thành mụn loét đỏ chảy nước màu vàng đỏ. Hạch lampa sưng, con vật không kêu được, đưa cổ họng ra phía.
Ảnh trâu bị mắc bệnh Nhiệt thán
Cách phòng bệnh cho người và gia súc
– Khi phát hiện gia súc bị bệnh Nhiệt Thán thì phải thông báo tới cơ quan thú y để công bố dịch bệnh, kiểm soát dịch bệnh chặt chẽ, cách ly những con gia súc bị bệnh ra khỏi đàn, khi gia súc bị bệnh tuyệt đối không được mổ thịt và vận chuyển con vật qua nơi khác để tiêu thụ.
– Để phòng bệnh hiệu quả bà con phải tiêu độc khử trùng chuồng trại bằng 1 trong các loại thuốc sát trùng đặc trị như: BIOKON, BIOXIDE…Những chuồng có gia súc nhiễm cần đốt hết rơm, phân và tiêu độc thật kỹ, nạo sạch lớp đất trên cùng chôn tiêu độc chuồng trại kỹ. Xác gia súc chết phải đem thiêu ở hố chôn và tro phải chôn sâu, sau khi chôn sâu xác động vật nên rải bột vôi kín để tẩy uế và ngăn ngừa sự lan rộng của vi khuẩn. Tuyệt đối không được mổ khám xác gia súc bị bệnh để tránh tình trạng bệnh lây lan.
– Bệnh nhiệt thán có thể lây lan sang cả con người nên những người không có trách nhiệm không được tiếp xúc với chuồng nuôi bị nhiễm bệnh, không được ăn thịt súc vật bị bệnh… nếu người đã tiếp xúc với gia súc bị bệnh phải sát trùng thật kỹ để tránh mang mầm bệnh ra bên ngoài.
– Có thể dùng vắc-xin để phòng bệnh cho gia súc, tốt nhất ở những vùng dịch hoặc những vùng đang có nguy cơ bị nhiễm dịch bệnh.
– Đảm bảo an toàn thực phẩm, ăn chín uống sôi. Giữ vệ sinh cơ thể sạch sẽ, chăm sóc và lưu ý đến các vết xước hoặc vết thương hở trên da.
– Không ăn thịt, buôn bán và sử dụng da của những súc vật nhiễm bệnh Nhiệt thán.
Nếu có triệu chứng bất thường nên được thăm khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa.
Nguyễn Công Tĩnh – Chi cục Chăn nuôi và Thú y
