Tăng cường công tác phòng chống Bệnh cúm gia cầm

Trên thế giới, theo báo cáo của Tổ chức Thú y thế giới (OIE/WOAH) và
Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực của Liên Hợp Quốc (FAO) từ đầu năm 2023 đến hết tháng 01/2024 tổng cộng đã có 8.850 ổ dịch Cúm gia cầm (CGC) do các chủng vi rút CGC A/H5 gây ra. Đặc biệt, tại Căm-pu-chia trong năm 2023 đã có 06 người bị nhiễm vi rút CGC A/H5N1 (trong đó có 04 ca tử vong); từ đầu năm 2024 đến nay, diễn biến dịch bệnh CGC tại quốc gia này vẫn tiếp tục phức tạp, đã có 04 người nhiễm CGC A/H5N1 (trong đó có 01 ca tử vong) tại một số tỉnh biên giới giáp với Việt Nam.

Tại Việt Nam, theo số liệu báo cáo của các cơ quan quản lý chuyên ngành
thú y địa phương, trong năm 2023, cả nước đã xuất hiện 20 ổ dịch CGC A/H5N1 tại 17 huyện của 11 tỉnh, thành phố với số gia cầm mắc bệnh, chết và tiêu hủy là 36.606 con; trong các tháng đầu năm 2024 đã xảy ra các ổ dịch CGC A/H5N1 tại các tỉnh Bắc Ninh, Ninh Bình, Tiền Giang và Long An với số gia cầm mắc bệnh, chết và tiêu hủy bắt buộc là trên 6.600 con.

Trước nguy cơ dịch bệnh CGC xuất hiện, lây lan trên diện rộng và nguy
cơ xâm nhiễm của vi rút CGC do quá trình nhập lậu gia cầm, sản phẩm gia cầm,
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện số 426/CĐ-TTg ngày 18/5/2023 về việc ngăn chặn, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp buôn bán, vận chuyển trái phép gia cầm, sản phẩm gia cầm qua biên giới vào Việt Nam; Công điện số 12/CĐ-TTg ngày 31/01/2024 về việc tăng cường ngăn chặn, xử lý nghiêm các trường hợp buôn lậu, vận chuyển trái phép động vật, sản phẩm động vật, giống vật nuôi và thủy sản qua biên giới vào Việt Nam; Bộ Nông nghiệp và PTNT đã ban hành văn bản số 5796/BNN-TY ngày 21/8/2023 về việc tập trung ngăn chặn, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp vận chuyển trái phép gia cầm, sản phẩm gia cầm qua biên giới vào Việt Nam.

Để chủ động kiểm soát có hiệu quả dịch bệnh CGC, đặc biệt không để xảy
ra trường hợp nhiễm, tử vong vì bệnh CGC trong thời gian tới, Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh Lào Cai hướng dẫn cho người chăn nuôi về Bệnh Cúm gia cầm và các biện pháp phòng chống bệnh:

1. Đặc điểm chung của bệnh.

Bệnh Cúm gia cầm là một bệnh truyền nhiễm ở loài chim (bao gồm cả gia cầm và chim hoang dã) và động vật có vú (bao gồm cả người); gây ra do vi rút cúm típ A. Trên vỏ bọc có hai loại kháng nguyên H (Hemagglutinin) và N (Neuraminidase). Kháng nguyên H có 16 subtype đánh số thứ tự từ H1 đến H16 và kháng nguyên N có 09 subtype được đánh số thứ tự từ N1 đến N9. Tùy theo chủng vi rút gây bệnh, ký hiệu của subtype H và N được chỉ định cho chủng vi rút đó. Ở Việt Nam hiện nay đã xác định chủng vi rút gây bệnh Cúm gia cầm thể độc lực cao là H5N1 và H5N6. Trong chăn nuôi, gà thường bị mắc bệnh rất nặng, vịt thường mang mầm bệnh nhưng ít khi có biểu hiện triệu chứng lâm sàng và là nguồn chủ yếu gieo rắc mầm bệnh ra môi trường. Một số chủng vi rút cúm gia cầm không gây bệnh cho gia cầm nhưng có thể lây truyền bệnh cho người và gây tử vong ở người.

Sức đề kháng của vi rút: Vi rút thường sống lâu hơn trong không khí ở độ ẩm thấp và trong phân ở điều kiện nhiệt độ thấp, độ ẩm cao. Vi rút có thể sống tới 35 ngày trong chuồng nuôi có nhiệt độ thấp, tới 3 tháng trong phân gia cầm mắc bệnh. Vi rút dễ dàng bị tiêu diệt ở nhiệt độ 70°C trong 05 phút. Trong tủ lạnh và tủ đá, vi rút có thể sống được vài tháng. Chất sát trùng thông thường như: xút 2%, phoóc-môn 3%, crezin 5%, chloramin B 3%, iodin 1%, halamid 20%, cồn 70° – 90°, vôi bột hoặc nước vôi 10%, nước xà phòng đặc,…

Loài mắc: Động vật mắc bệnh cúm gia cầm là các loài gia cầm như gà, gà tây, vịt, ngan, ngỗng, chim cút, bồ câu, đà điểu, chim hoang dã và động vật có vú thuộc mọi lứa tuổi. Đặc biệt vi rút có thể lây nhiễm và gây bệnh cho người.

Nguồn bệnh: Vi rút có trong hầu hết các cơ quan nội tạng của động vật mắc bệnh, có nhiều trong phân, dịch tiết như nước mũi và nước bọt của con vật mắc bệnh. Trong thiên nhiên, các loài chim di trú, thủy cầm hoang dã mang trùng vi rút cúm là nguồn lây lan dịch bệnh chủ yếu cho gia cầm nuôi. Trong chăn nuôi, thủy cầm mang trùng vi rút cúm được xem là nguồn lây nhiễm bệnh chính cho gia cầm nuôi nhốt.

Đường truyền lây: Trong cơ thể gia cầm mắc bệnh, vi rút cúm được nhân lên trong đường hô hấp và đường tiêu hóa, sau đó được bài thải qua phân, nước mũi và nước bọt. Thời kỳ lây truyền thường trong vòng từ 3 đến 5 ngày, có khi kéo dài đến 7 ngày kể từ khi có triệu chứng của bệnh. Sự truyền lây bệnh được thực hiện theo 2 phương thức là trực tiếp và gián tiếp.

– Lây trực tiếp: Do gia cầm mẫn cảm tiếp xúc với gia cầm mắc bệnh cúm hoặc động vật mắc bệnh, động vật mang trùng vi rút cúm, từ đó vi rút cúm xâm nhập vào cơ thể thông qua các chất bài tiết từ đường hô hấp hoặc qua phân, thức ăn và nước uống bị nhiễm vi rút cúm.

– Lây gián tiếp: Qua những dụng cụ chăn nuôi, thức ăn, nước uống, lồng nhốt, quần áo, phương tiện vận chuyển,… bị nhiễm phân, dịch tiết có chứa vi rút cúm của động vật mắc bệnh bài thải ra.

2. Gia cầm bị bệnh có biểu hiện

Gia cầm mắc bệnh Cúm gia cầm thể độc lực cao có thời gian ủ bệnh ngắn, thường từ 01 đến 03 ngày và có thể dài hơn tùy theo độc lực của vi rút. Do vậy, gia cầm mắc bệnh thường bị chết đột ngột và không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng. Tỷ lệ chết có thể lên tới 100% tổng đàn trong vòng vài ngày; gia cầm đi không bình thường, loạng choạng, lắc đầu, run rẩy, mệt mỏi, nằm tụ tập từng đám; có các biểu hiện ở đường hô hấp như ho, khó thở, sổ mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, thở khò khè, viêm xoang, sưng viêm mí mắt, chảy nhiều nước mắt, nhiều con sưng khớp; sưng phù đầu và mặt, sưng mí mắt, mào và tích tím tái; xuất huyết dưới da, đặc biệt ở những chỗ da không có lông; tiêu chảy, phân loãng màu trắng hoặc trắng xanh, ở những con đang đẻ năng suất trứng giảm rõ rệt, có trường hợp đẻ trứng không có vỏ.

Hình ảnh gia cầm mắc bệnh Cúm gia cầm

Hình ảnh chân gà bị xuất huyết dưới da

3. Phòng, chống dịch bệnh

Để việc chăn nuôi đạt hiệu quả cao, người chăn nuôi nên áp dụng các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học, áp dụng quy trình chăn nuôi khép kín tự túc con giống. Có thể mua con giống khoẻ mạnh, sạch bệnh ở các trại giống lớn đã được cơ quan thú y cấp phép.

Quá trình chăn nuôi, cần thực hiện cùng nhập con giống, cùng xuất bán trong một thời điểm. Trong khi nuôi, không mua hoặc nhập thêm gia cầm vào trại. Định kỳ, tiến hành vệ sinh khử trùng tiêu độc và để trống chuồng trại từ 2 đến 3 tuần giữa 2 lứa nuôi. Làm như vậy sẽ làm cho môi trường trong chuồng nuôi không bị ô nhiễm, có thời gian để tiêu độc khử trùng và tiêu diệt mầm bệnh.

Khi nuôi chỉ nuôi một loại gia cầm, không nuôi chung gia cầm với các loại gia súc khác. Hạn chế người vào khu vực chăn nuôi. Trước cổng ra vào chăn nuôi, cần có hố sát trùng. Trong hố này để vôi bột hoặc pha hóa chất để khử trùng. Ngoài ra, cần có chỗ chứa và xử lý phân đúng kỹ thuật.

Thực hiện Tiêm phòng các loại vắc xin định kỳ theo lứa tuổi là cách phòng bệnh hiệu quả nhất. Hiện nay vắc xin cúm gia cầm được tỉnh hỗ trợ, các hộ chăn nuôi gia cầm tiêm phòng vắc xin cúm gia cầm cho đàn gia cầm nuôi theo đúng quy định của cơ quan thú y.

Khi phát hiện gia cầm có những biểu hiện bất thường như giảm ăn, giảm đẻ, gia cầm chết đột ngột, nghi mắc bệnh cần báo ngay trưởng thôn, Tổ, thú y viên xã, Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc cơ quan quản lý chuyên ngành thú y nơi gần nhất.

Sơ đồ chăn nuôi an toàn sinh học

Đối với các hộ chăn nuôi không mua bán gia cầm bệnh, không ăn thịt gia cầm bệnh, không rõ nguồn gốc, không giấu dịch và không vứt xác gia cầm bừa bãi.

Tại mỗi chợ, việc bán thịt gia cầm và sản phẩm gia cầm chỉ được buôn bán, tiêu thụ tại những nơi quy định, cách biệt với hàng khác, bán gia cầm khỏe, không bị bệnh, rõ nguồn gốc và đã được kiểm dịch. Trong khu vực buôn bán, gia cầm phải được nhốt và phải có nơi thu gom xử lý chất thải. Vệ sinh tiêu độc, khử trùng khu vực buôn bán gia cầm và sản phẩm gia cầm sau mỗi ngày giao dịch mua bán.

Đối với người tiêu dùng chỉ nên mua gia cầm khỏe mạnh và không nên mua gia cầm đã giết mổ không có dấu kiểm dịch của cơ quan thú y./.

Phan Thị Hảo – Chi cục Chăn nuôi và Thú y Lào Cai